二 “父汗”“汗父”交替使用

天命三年九月，大贝勒遣人往告“ 父汗 ”…… amba beile， ama han de niyalma takūrafi，takūraha niyalma……

天命四年三月，大贝勒曰：“西来之二路兵，尽诛戮之。至于此来兵，我兵已往迎，暂不能至，我待 父汗 之命，即往迎敌。”amba beile hendume，wargi be jihe juwe goloi cooha be gemu waha，ere jidere cooha de musei cooha okdome genehebi，taka isinjirakū，bi， ama han be aliyafi gisun gaifi cooha be okdome genembi seme hendufi……

天命四年八月，四贝勒曰：“……倘念尔之此恶，听任 父汗 处死……”凡言者十次，仍之前言不从。四贝勒曰：“尔言我来即下，我即来此，尔若下则速下，我引尔往见 父汗 ，尔若不下，则我去矣。”锦泰希贝勒曰：“尔暂勿去，先遣我之亲信大臣阿尔塔希前去见尔 父汗 ，待瞻仰汗容，聆听汗言返回时，我即下矣。”duici beile hendume，sini utala aniya beye jobome gurun suilame akdulame araha tulergi hoton，abkai hoton arakini seme banjibuha alin i hoton，juwe jergi hoton be gaibufi，si ere tai de tefi ainaki sembi，si jaldame bata gaiki seci，sini gūniha de acabume we sain niyalma afambi，si mimbe emu ujire gisun be henduhe de bi ebure seme ainu hendumbi，simbe afaci baharakū seme bi akdun gisun be hendumbio，si mini jihe de ebuci，bi ama han de gamafi acabure，waci buce，ujici banji，niyaman hūncihin be dailame wacihiyambio，wafi yali be jembio，senggi be omimbio，acaki seme orin gūsin mudan takūraci，membe sini baru afaci eterakū acaki sere adali，takūraha niyalma be wara be wara，tebure be teburelafi sinde te bucere jobolon isika kai，sini enteke ehe be gūnici， ama han wakini，sini ehe be gūnirakū jui mimbe gūnici simbe ujikini seme juwan jergi gisureci，ojorakū，ineku ineku gisun be gisurehe manggi，duici beile hendume，si mimbe jihe de ebure sembi seme hendure jakade，sini gisun de bi jihe，si ebuci hūdun ebu，bi gamafi han de acabure，si eburakūci bi geneki seme henduhe，gintaisi beile hendume，si taka ume genere，mini beye gese amban artasi neneme genefi sini ama han de acakini，han i cira be tuwafi han i gisun be donjifi jihede bi ebure seme hendufi artasi be acabume unggihe……

天命五年三月，色本贝勒立书誓曰：“巴克、色本我兄弟二人原与汗无嫌隙，因与有罪之斋赛同来，被汗擒获。 汗父 仁爱如子，供衣食豢养，兹释色本我还，倘不思报 汗父 之恩养，而效乌拉布占泰为非作歹，则皇天后土鉴之，降以罪戾，夺我寿算，短命而亡。若不断感恩回报豢养之 汗父 ，则天地嘉佑……”ilan biyai ice de，sebun beile be tucibufi unggire de，sebum beile i gashūha bithei gisun，bak，sebun meni ahūn deo，han de daci ehe akū bihe，weilengge jaisai emgi jifi han i gala de jafabuha， han ama ，jui arafi gosime，kesi ulebume etuku etubume ujifi，sebun mimbe tucibufi unggimbi，ere uttu ujihe han ama de baili isiburakū，ula i bujantai gese ehe gūnime yabuci，dergi abka fejergi na safi，sui isifi se jalgan foholon ofi bucekini，ujihe han ama de umai lakcarakū baili tusa isibume yabuci，abka na saišafi，se jalgan golmin，juse omosi jalan halame sain banjikini seme bithe arafi，abka de deijihe，sebun de gecuheri goksi，silun i dahū，gahari，fakūri，foloho toohan umiyesun，gūlha，mahala，morin de foloho enggemu hadala tohohoi fudefi unggihe……

天命五年九月……“斋桑古屡诉于大贝勒及四贝勒。但思，若将弟诉告知于 父汗 ……”jaisanggū，amba beise de，duici beile de juwete ilata jergi habšaci，deo i habšaha gisun be， ama han de alaci，meiren adafi yabure amin taiji be belehe gese，tulergi niyalma gūnimbi seme alahakū bihe jaisanggū joboro gisun be han amji de alaci，ahūn amin taiji de gelere……

天命五年九月，“……其后，大贝勒曾五六次跪乞汗曰：‘若我亲生之子，因厌我而逃，则 汗父 ……’”tereci amba beile，han de sunja ninggun jergi niyakūrafi hendume，minde banjiha jui，mimbe ehe seme ukaci， han ama i salibuha gucu gurun，minde adarame banjimbi，jui uru，bi waka oci， han ama i ejelebuhe doro ci bi jailara，banirke eme i gisun be gaifi……

天命七年三月初三日，八子进见 父汗 ，问曰：……。 汗父 训诲，铭记于心，……。设有一或二贝勒议论 汗父 之善恶者，勿当面质对……。若逾 汗父 所定八份所得以外，另行贪隐一物……。若不记 汗父 训诲之言，若谨记 汗父 训诲之言……。ilan biyai ice ilan i inenggi，jakūn juse acafi ama han de，…… han ama i tacibuha gisun be ejefi，geren ahūta deote，ci enculeme ehe facuhūn mujilen jafarakū，niyalmai šusihiyere gisun be gidarakū alambi seme akdulame gisurefi，monggolire bithe，gašan de banjire de，ere sain，ere ehe seme emhun ume gisurere，ya emu juwe beise be， han ama ehe sain seme hendumbihede，tubade uthai ume jabura，amasi bederefi hebdefi ere ehe mujangga，ere sain mujangga seme geren i hebdefi jabuci，ushacun akū kai，emu juwe i jabuci，ushacun tucimbi kai，……amasi geren sinde weile maktambi， han ama i toktobuha jakūn ubui bahara dabala，enculeme emu jaka be gidame doosidame emgeri gidaci，emgeri bahara ubu ci nakabumbi，juwenggeri gidaci，juwenggeri bahara ubu ci nakabumbi，ilanggeri gidaci，bahara ubu ci enteheme nakabumbi， han ama i tacibume henduhe gisun be ejerakū，geren ahūta deote i hendure gisun be gairakū，jing kemuni fudasihūn jurgan i yabuci，sucungga de weile gaimbi，jai geli ojorakū oci，jušen gaimbi，jušen gaiha seme usharakū，beyebe tuwancihiyame banjici wajiha，fuceci，simbe warakū horifi asarambi，ere gisun de isiburakū，miosihon jurgan be yabuci，abka na fucihi weceku eiten enduri gemu wakalafi，ehe sui isifi，se jalgan de isiburakū，aldasi bucekini， han ama i tacibuha gisun be ejefi jurcerakū tondo jurgan i banjici，abka na fucihi weceku eiten enduri gemu gosifi se jalgan nonggime，jalan goro banjikini。

天命八年正月二十一日……台吉巴克誓曰：“巴克我被擒于阵，该杀之身，蒙 汗父 收养……若负 汗父 养育之恩……若不远离与 汗父 不睦之……”orin emu de，ocirsang be tucibufi unggire de，bak taiji i gashūha gisun，bak mimbe dain de bahafi wara beyebe， han ama ujifi mini bade unggihe，mini beyei funde damtun tebuhe jui ocirsang be geli tucibufi unggimbi，uttu ujifi gosiha han ama be urgedefi gūwa niyalmai huwekiyebuhe gisun de dosifi gūwaliyaci，bak，dorji，ocirsang meni ilan niyalma be abka na wakalafi ehe sui isikini， han ama de ehe，ildeng beile i juse ci fakcafi cargi dubede yaburakūci，abka na wakalafi ehe sui mende isikini。

二十七日努尔哈赤与诸贝勒大臣，言“汗以天为父……诸贝勒大臣以汗为父……民以诸贝勒大臣为父……奴以主为父……”orin nadan de，han yamun de tucifi，beise ambasai baru hendume，abkai jui han，han i jui beise ambasa，beise ambasai jui，irgen，ejen i jui aha，han，abka be ama arafi，gingguleme onggorakū gūnime，abkai buhe doro be genggiyen i dasame banjici，han i doro aide efujembi，beise ambasa，han be ama arafi gingguleme onggorakū gūnime，ai jaka be beyei baru doosidame gūnirakū，hūlha holo koimali jalingga ehe kiyangdu be deriburakū tondo banjici，beise ambasai doro aide efujembi，irgen，beise ambasa be ama arafi，gingguleme onggorakū gūnime，hūlha holo koimali jalingga ehe kiyangdu be deriburakū，šajin fafun be jurcerakū akūmbume banjici，jobolon gasacun aide tušambi，aha，ejen be ama arafi，gingguleme onggorakū gūnime，hūlha holo koimali jalingga ehe kiyangdu be deriburakū，olhome geleme aha i weile be akūmbume weileme banjici，erun koro aide goimbi。

天命八年二月十四日，致书恩格德尔额驸：……你与养你之 父汗 争位吗？……因争位，杀养你的 父汗 及诸额驸、妹夫……（满文原文）si ujihe ama han i emgi soorin temšembio，soorin temšeme ujihe ama han be efute meyete be wafi……

天命八年三月十五日，达尔汗侍卫奏于汗曰：“自十四岁始受 汗父 养育……未能尽忠效力于 汗父 …… 汗父 …… 汗父 ……” han de darhan hiya i wesimbuhe bithe， han ama ，juwan duin se te ujihe，umai weile bahakū，liyoodung de jihe ci ebsi， han ama ，geren deote i afabuha jurgan be tondoi akūmbuhakū，mini mujilen gūwaliyaka turgunde，mini gaiha sargan ujihe jui fejergi deo gemu bucehe，beye nimeku bahafi elekei bucehe，jalan jalan i weile，bahara sui ere inu，ereci julesi ehe babe waliyame，sain babe gingguleme， han ama ，geren deote i afabuha jurgan be kiceme banjiki，dain aba de geneci，dain aba i jurgan be kiceme yaburakū，beye banjire de tondoi banjirakūci， han ama ，geren deote de jai dasame waka sabufi wasikini……

天命八年五月二十日，桑图致书上奏万国之主英明 汗父 曰…… 汗父 若能鉴察垂怜……orin de，sangtu i unggihe bithe，eiten gurun i ejen genggiyen han ama de bithe wesimbuhe，han i cooha de，hehe juse gurun ulha gemu gaibuha，mini beye de umai weile akū bihe，weile bici ama i fonde weile bidere，mini beye enculeme weile arahakū bihe，majige ushacun bici，beki turgunde bidere，mini niyalma，sanggūli niyalma ulgiyan de abalaha bihe，aba de ucarafi weilengge korcin i elcin be ilgafi jafaha，han i elcin de gisun hendufi necihekū unggihe，mini emhun beye teile tucike， han ama ，mini hehe juse be genggiyen mujilen de safi bure biheo，han de bi aika sain jaka bahaci unggiki seme baici bahakū，han mimbe yaya fulgiyan dain sehe seme ume olhoro seme henduhe bihe……

天命八年七月初三日，汗婿恩格德尔……倘有负 汗父 眷养之恩……han i hojihon enggeder，gurun irgen adun ulha dalime isinjiha manggi，ini beye be akdun sabume gashūha gisun，genggiyen han de nikefi banjiki seme jihe，jihe be dahame，han gosime juse i gese obuha，ere gosiha be han ama ci fudasihūn yabuci，dergi abka sakini……

天命八年七月初四日，蒙古兀鲁特诸贝勒誓言……倘悖逆 汗父 而行，则上天鉴察。ice duin de，monggo i urut beise i gashūha gisun，genggiyen han i gebu be donjifi，cahar i han be ehe seme，genggiyen han de nikefi dahaki seme jihe，jihe be gūnime，han gosifi juse i gese obuha，han i gosiha be gūnirakū，meni monggo beise ehe mujilen jafaci，tere ehe mujilen jafaha beise be abka neneme tuwafi ehe sui isikini，han i gosiha be gūnime，tondo mujilen i banjici，abka gosifi emgi elhe taifin i jirgame banjikini；genggiyen han be akdacun seme gūnifi jihe，genggiyen han gosime beyei juse niyalma seme gosiha，gosiha be dahame，aika han ama ci fudarame yabuci，dergi abka bulekušekini……

天命八年八月二十一日，大贝勒奏曰：昔 汗父 知我有过，曾加训斥……然 汗父 及诸弟仍以礼养我……orin emu de，beise i wesimbuhe bithe，amba beile wesimbume， han ama daci mini banjire waka be safi henduci，bi gisun gaihakū ofi weile baha han ama geren deote mimbe dasame kemuni doroi ujihe，ere gosiha be，bi ujen gūnirakū……

天命八年八月，莽古尔泰贝勒奏曰：……嗣后愿为 汗父 之大业尽我所长……manggūltai beile i wesimbuhe bithe，bi enculeme bahanarakū，facuhūn ehe inu minde akū，tana i weile be geren i jergi de donjiha be donjiha seme jabuha，donjifi ama de alahakū waka mujangga，jai aika waka bici，ama henduci sambi dere， han ama i doro de ereci amasi bahanarai teile kiceme banjiki。

天命九年正月，恩格德尔额附誓言： 汗父 ……enggeder efu i gashūha gisun， han ama ，enggeder mimbe gosime ujire de，ujihe han ama be waliyafi amasi monggo i bade geneci，jai monggo gurun i baru han ama i sain bade sain，ehe bade ehe gūnime banjirakū，bai ahūta deote seme gūnime，juwe mujilen jafaci，enggeder mimbe abka wakalafi sui isikini，jihe bade emu mujilen i banjici，abka gosifi juse omosi jalan halame han ama i kesi be jeme etume taifin jirgame banjikini。

天命十一年闰六月十九日……明安贝勒之子昂昆台吉至，执阿济格阿哥贝勒之马缰曰：“贝勒尔为何厮杀在前，是尔 汗父 所集之兵不多乎。”fulgiyan tasha aniya anagan i ninggun biyai juwan uyun de，kalka de cooha genefi，nangnuk beile de，ajige age beile ninggun niyalma juleri isinafi gabtame afara bade，minggan beile i jui angkūn taiji isinafi，ajige age beile i morin i cilburi be jafafi，beile si ainu juleri afambi，sini han ama i isabuha ai cooha akū seme hendure jakade……

天命 无年月……现 父汗 安居于家， 父汗 所生之二子我等来也。……“仍蒙 汗父 怜爱，如此养育之父不为之效力，由效力于孰父耶。……入告于 汗父 ……”musei jušen gurun i dain be dailame gurun be dahabuha ama han boode tehebi dere， ama han de banjiha juwe juse，be jihebi，musei coohai niyalma suwe ume joboro，ere bujantai muse de dain genefi muse jafafi monggon de sele futa hūwaitafi han ama kemuni gosikini，uttu ujihe ama de hūsun burakū ofi，jai ya ama de hūsun bumbi，mini kadalara emu gūsai cooha be han i fafun i tondoi kadalambi，ehe sain be dere banirakū，niyaman hūncihin seme haršarakū，bata kimun seme gidarakū，ehe be ehe sain be sain seme han ama de alambi，tuttu tondoi。

天命无年月，众臣发誓书。……蒙 汗父 养育之恩，忠心勉之……为此，我乌讷格书之。 han ama i gosime ujiha baili be tondo i kiceki，koimali jalingga oci，sui de wasikini，han i šang，booi ulha ujima i dabala，hūlha holo be deribuci，beyei ehe de wasikini，unege mini bithe。

天命无年月，众臣发誓书。……蒙 汗父 养我戴木布如子，曾弃汗而逃…… han ama ，daimbu mimbe ujihe jui gese ujihe，ujihe han be waliyafi ukaka，ukacibe geli gosime ujimbi，ere ujihe baili be onggorakū kiceme，hūlha holo koimali jalingga akū tondo mujilen jafafi banjimbi。

至天聪年间，皇位虽为四子皇太极继之，“父汗”“汗父”之称谓仍为太祖努尔哈齐（赤）所有。

天聪元年正月十四日，汗（皇太极）曰：“乌拜之贤， 父汗 （努尔哈齐）在日，曾蒙嘉奖……”juwan duin de，dudu taiji i harangga babu，fulata juwe nirui tofohon isire monggo，fung ji pu ci ukame genere be，adahai，ubai，kangkalai leheme genefi，durbi de amcanafi afame gemu waha，ubai emu feye baha，tere medege be han de alara jakade，han hendume， ama han i bisire fonde，ubai be sain sembihe，wesibuki seci jabduhakū，sain serengge mujangga nikai，tesei dabala，gūwa bici，turibufi unggimbihe seme hendufi ambula šangnaha，anggara age，yangguri efu juwe amban，adahai，ubai de šangname bure jalin de fonjime dosire jakade……

天聪元年四月，太宗皇太极致李喇嘛书中谈及：……我 父汗 曰：昔大辽、大金、大元不住本土，如汉人腹地而居……guwangning be baha manggi，geren wang，coohai ambasa，uthai šanaha dosiki seci ama han hendume，julge dai liyoo，dai gin，dai yuwan meni meni bade tehekū，nikan i dorgi bade dosifi tefi doro forgošoro jakade，gemu nikan ohobi……

天聪元年四月二十八日答朝鲜书，以大满洲国贝勒之身份致书朝鲜王，悉数其过七也。第七条曰： 汗父 崩，明与我构兵，倘遣官来吊，兼贺新汗即位。我 父汗 与尔朝鲜素相和好，毫无仇隙，遣一信使前来，有何不可。 han ama bederere jakade，nikan meni baru dain bime hafan takūrafi sinagan i doroi waliyame，ice han tehe doroi acame jihe，suweni solho de meni ama han sain banjiha dabala，emu majige ehe akū bihe kai，emu niyalma be takūrafi medege fonjime unggihe de geli ainambini，ere nadan……

天聪元年八月十八日，汗谕侍卫桑阿尔斋曰：察哈尔汗发兵侵至尔国时， 父汗 曾助一臂之力，土谢图额驸 念此恩德来见 汗父 …… 父汗 所与，不可断也。……我等若不能守 父汗 所创之基业……han hendume，cahar i han，suweni gurun de cooha genehede， ama han majige tusa araha，tusiyetu efu beye tusa araha be gūnime， han ama de acanjime jidere jakade，ahūngga niyalma ci deo，deo niyalma ci ahūn obume jui araha，jui arafi geli elerakū niyaman jafame jui buhe， ama han i buhe be lashalarakū，komso bicibe fudembi，be ama han i ilibuha doro be tuwakiyame muterakū doro efujeci ainara……

天聪元年十二月初八日，台吉阿巴泰不满在天聪汗即位礼上的座次，奏言今后不再赴宴…… 汗父 在时，与恩格德尔额驸兄弟、土谢图额驸相见，我均与四大贝勒等同。ice jakūn de，abatai taiji be weile araha，dade fulgiyan tasha aniya uyun biyade，sure han i tehe doroi sarin sarilame wajifi boode bederehe manggi，abatai taiji，yangguri efu，darhan efu be，han de gisun wesimbume，bi te tucirakū，dain geneci，uksin etufi jurambi，aba geneci，jebele ashafi jurambi，sarin de tucici，deote jusei jergi de teci，bi gicuke， han ama i bihe fonde，mimbe enggeder efu i ahūn deo jihe fonde，duin amba beile mimbe gese acabuha，tusiyetu efu i jihe fonde，duin amba beile mimbe gese acabuha seme wesimbuhe manggi，han hendume，yangguri efu，darhan efu suwe casi tafulaki serakū，minde ere gisun be ainu alanjiha seme hendufi unggihe。

天聪元年十二月初八日，为昂昆、杜棱设宴，台吉阿巴泰因不满不去赴宴。三大贝勒及诸贝勒曰：……阿哥阿济格、多尔衮、多铎皆系 汗父 分给全旗之子，诸贝勒又先尔入八分之列。ilan amba beile，geren beise hendume，simbe dade sunja amban i jergi de hono bibuhekū，degelei taiji，jirgalang taiji，dudu taiji，yoto taiji，šoto taiji，esebe neneme gisun de dosimbuha bihe，abatai si deo de kamciname jabdufi，ninggun nirui jušen baha，beise i jergi de dosika，te bicibe，si webe fusihūlambi，ajige age，dorgon age，dodo age，gemu han ama i gulhun gūsa be salibuha juse kai，geren beise sini onggolo ton de dosika bihe……

天聪二年十二月初一日，遣索尼、阿珠虎赉书至土谢图汗处。皇太极（淑勒汗）致书土谢图汗，尽数其罪，言应兴师问之。然 汗父 宽仁，笃念大义，遣使议和……sure han i bithe，tusiyetu han de unggihe，suweni ama jui yehe de dafi，membe ubu sindafi cooha jihe，suwe etehe bici，be ertele banjimbiheo，ere emu，terei amala，meni cooha ula i ihan alin de genehede，suweni ama jui geli ula de cooha nemehe，ere juwe，terei amala，geli yehe de dafi，mini buyanggū hiya be waha，ere ilan，ere ilan weile de，weile bume wajire weile waka，dain i karulame wajire weile bihe， han ama onco amba doro be gūnime，elcin i gisureme doro acafi，abka na de akdun gisun i gashūfi sain banjiha，terei amala……

闻 汗父 升遐，为何不遣诸子、臣等来吊。simbe gosime kundulehe han ama urihe be donjihai，beyei gese juse ambasa be ainu unggihekū……

历数其九罪后，述言：及 汗父 崩……ere uyun，konggor mafa be ehe facuhūn，simbe sain seme hanci gūnime，jui be bume niyaman hūncihin ofi banjiha， han ama urihe de，konggor mafa neneme ambasa be unggihe……

公主哭谏，索尼、阿珠虎曰：“我国法度，尔 汗父 之言不可违也。”sonin，ajuhū，gungju i boode dosifi，gungju de hengkileme acafi，benehe jaka be bufi，jihe turgun be alara jakade，gungju uthai songgome tafulaki serede，sonin，ajuhū hendume，musei gurun i šajin，sini han ama i gisun be funiyehe gese jurceci ojorakū kai。

天聪三年十一月十五日，传谕各城堡：……父汗欲修好，遣使致书讲和，尔国不从。 ama han ，sain banjire be buyeme bithe arafi，niyalma takūrame acaki seci，ohakū。

天聪四年六月初七日，汗、两大贝勒入殿升座，揭阿敏之罪，示于众曰：…… 汗父 与阿敏贝勒之父兄弟和睦，只因阿敏贝勒挑唆，离 兄汗 而去。…… 父汗 闻之，将其父子一并治罪。……我等劝谏 父汗 ……其父去世后， 父汗 养之如亲生三子…… 汗父 崩，天聪汗即位，照 汗父 所养……ice nadan de，han，juwe amba beile tucifi yamun de tehe，beise ambasa gubci irgen be isabufi，amin beile i ehe facuhūn i weile be feteme，geren de yoto taiji hūlaha gisun，ere amin beile daci eherehei jihe turgun， han ama ，amin beile i ama，tere juwe ahūn deo sain banjimbihe，ere amin beile，ini ama be huwekiyebufi，ahūn han ci fakcafi，hecemu golo de tembi seme booi moo saciha bihe， ama han donjifi，ama jui be sasa weile arafi，ama be ujime，jui be wambihe，be， ama han be tafulame，ama be ujici，jui be waha seme ainara，ini ehe be ai gūnire，ama be ujici，jui be ujiki seme tafulafi ujihe，ini ama bederehe manggi， ama han ，ini beye de banjiha ilan jui，amin beile be emu adali ilgahakū duin hošoi duin amba beile seme ujihe，ere ujihe be，musei gurun i niyalma encu ama i jui seme ilgame ujihe be，geren suwe sahao，jai han ama bederehe manggi，sirame sure han tefi， han ama i ujihe songkoi ilan amba beile seme kunduleme banjiha dabala，encu ama i jui seme ilgame banjiha be，gurun i niyalma suwe geli sahao seme hūlame henduhe manggi……

又 父汗 在时，为便于守边驻防而分定地界。jai ama han i bisire fonde，jase tuwakiyaci，anafu teci ja seme ba dendefi toktobuha bihe……

阿敏贝勒以其梦告沃车哷叔父曰：“我梦中被 父汗 捶打……amin beile，ini tolgin seme wecere ecike de alame， ama han seme mimbe tantambi……

阿敏贝勒曰： 父汗 在时，曾令我弟与我同行，今汗即位，不令我弟与我同行。amin beile hendume， ama han i bisire fonde，mini deo be mini emgi yabubumbihe，ere han tehe ci，mini deo be mini emgi yabuburakū……

汗父 在时，凡有所谋……。当 汗父 在时…… 汗父 必举而任用矣…… han ama i bisire fonde，ai ai gisun oci，doro de dosika beise ambasai baru hebdembihe kai，sini goihoroko hongkoto i baru hebdeci，hongkoto si han ama i bisire fonde aibide bihe，si unenggi sure mergen oci， han ama simbe hode tukiyembihe dere，si teni mutuhao……

天聪五年八月十三日，汗出营，登大凌河城西山岗……汗还营后，詈莽古尔泰曰：“尔年幼时， 汗父 养你与我等同。……后因尔弑生母，邀功于父， 汗父 遂令寄养于末生子德格类家。……”……“ 汗父 升遐时，曾谓若见有鬼夺其命，必加报仇等语。……”han ing de jifi manggūltai beile be toome， han ama simbe ajigan i fonde mini jergi de ujiheo，sinde umai jaka salibuhakū bihe kai，si mini funcehe be etume jeme，mini gala be šame banjiha kai，amala si sini eniye be waha turgunde，ama de gung gaifi degelei fiyanggū i boigon de han ama simbe dosimbufi ujihe kai，geren suwe sahakūn，si mimbe adarame sacici ombi……mini gūniha be wacihiyame hendure， han ama akū oho de yasa de sabure hutu gamaci，karu gaijara bihe kai。

天聪六年二月初六日，汗曰：昔成吉思汗之子察干岱，以锯刀削柳为鞭，曰：“……”鄂齐尔苏勒对曰：“此削鞭之刀，若非 汗父 集工匠制造……。”凡此大业、国民及诸凡物件，均系 汗父 所独创……julge cinggis han i jui cagandai，fufungge huwesi i suhai moo be meileme šusiha arame hendume，ere sahahūn ilicaha irgen，ama cinggis han isabuha dere，ere suhai moo i šusiha be bi mutebuhe sehe manggi，ocir sure hendume，ere šusiha araha huwesi han ama i ilibuha faksi tūrakū bici，si hitahūn i fatambiheo，weihe i kajambiheo seme jabuha sere，ere utala doro，gurun irgen ai jaka gemu han ama i emhun beye fukjin ilibuhangge，tere be te geli waka arame，musei beyebe mergen sain arame gisureci，tumen jalan de wakalaburengge kai。

天聪六年二月十七日，清明祭奠……谕曰：“……他旗大臣姑且不论，然 父汗 原有二旗大臣等必定齐集，乃理也。”tuttu seme，gūwa gūsai ambasa ci ama han i beyei juwe gūsai ambasa urunakū isara giyan kai sehe。

崇德元年四月，汗致书朝鲜国王：……尔朝鲜国以明为天子、 父汗 ，视他人为奴仆……尔以明为 汗父 ，构怨于我……suweni coohiyan gurun nikan be abkai jui ama han ，gūwa be jušen irgen arahabi，……suwe nikan be han ama arafi mini baru eherefi nikan i jobolon be alime gaici etereo……

崇德元年四月，朝鲜国来使告金国大臣曰：倘携此书归国，是自辱 汗父 也……meni gurun i ambasa tuwame jenderakū，be aikadade ere bithe be meni gurun de isibuha de，meni han ama be，be girubuha kai。

崇德元年六月定祭太庙文曰：某年某月某日，孝子经遣众臣，昭告于承天广运圣德神功……仁孝武圣 汗父 ……承天育圣武皇后：我圣 汗父 ……。wecere bithei gisun，tere aniya tere biya tere inenggi hiyoošungga jui gingguleme ujen hafan be takūrafi，abkai hese be alifi forgon be mukdembuhe，gurun i ten be fukjin ilibuha，ferguwecuke gungge，gosin hiyoošungga horonggo enduringge han ama ，gosin hiyoošungga doro de akūmbuha，ginggun ijishūn，eldengge hūturingga，enduringge hūwangheo eniye de，gelhun akū alame hendurengge，mini enduringge han ama ，fujin eniye i urihe inenggi，kesi erdemu be gūnime tuwame alimbaharakū akambi。

崇德元年八月十一日，太祖忌日……祭文曰：……谨奏于承天广运圣德神功……仁孝武圣 汗父 福陵神位前：兹逢圣 汗父 忌日……juwan emu de，dergi taidzu i urihe inenggi seme，bithe coohai geren hafasa gemu gulu etuku etufi，daicing duka de gala arame faidaha manggi，enduringge han gulu etuku etufi tucifi soorin de tehe，bithe coohai ujulaha hafasa be takūrafi，hūturingga munggan de hiyan dengjan dabume，tubihe dobome wecebume unggihe，tereci enduringge han goidame tefi，genggiyen elhe boo de wesike，wecehe bithei gisun，abkai hese be alifi forgon be mukdembuhe，gurun i ten be fukjin ilibuha，ferguwecuke gungge，gosin hiyoošungga horonggo enduringge han ama i hūturingga munggan i enduri soorin i juleri，soorin be siraha hiyoošungga jui gelhun akū wesimburengge，enduringge han ama i urihe inenggi，kesi erdemu be gūnime tuwame alimbaharakū akame ofi，wecere jaka be dagilafi，ambasa be takūrafi gingguleme wecembi。

崇德元年十一月二十五日冬至祭天……诣太庙上香……祝文曰：……仰赖 父汗 神威，丁卯年兴师，征服朝鲜，誓告天地，以彼为弟，每年遣使来朝贡方物。今朝鲜国背弃盟誓天地之言，臣将亲率大军往征，以明是非，乞请 父汗 默佑。tere bithei gisun，ama dergi taidzu，abkai hese be alifi forgon be mukdembuhe，gurun i ten be fukjin ilibuha，ferguwecuke gungge，gosin hiyoošungga，horonggo enduringge hūwangdi enduri soorin i juleri，soorin be siraha hiyoošulara jui niyakūrafi wesimbure gisun，bi， ama han i werihe enduri horon i hūsun de，fulahūn gūlmahūn aniya cooha unggifi，solho gurun be dahabufi，abka na de gashūfi deo arafi，aniyadari ambasa be takūrafi，ini baci tucire jaka be benjime hengkileme jimbihe，te solho gurun，abka na de akdulame gashūha be efuleme gūwaliyaka turgunde，mini beye cooha ilifi waka uru be ilgame dailame genembi， ama han be dorgideri aisilame wehiyere biheo seme jalbarime baimbi。 qfT6C5bsQmxXsPaoaJsqGGDBUzE0BrPHybsp25Gp+PpQ0yziUGHK0MKesTTp5ye3