购买
下载掌阅APP,畅读海量书库
立即打开
畅读海量书库
扫码下载掌阅APP

经典译注 jīng diǎn yì zhù

人之初,性本善,性相近,习相远。 rén zhī chū xìng běn shàn xìng xiāng jìn xí xiāng yuǎn.

苟不教,性乃迁,教之道,贵以专。 gǒu bù jiào xìng nǎi qiān jiào zhī dào guì yǐ zhuān.

初:指人初生下来的时候。
性本善:人的天性善良。
习:指人在成长过程中,因后天的环境、教育不同,所形成的习惯、习性。
苟:如果。
迁:迁移,改变。
道:方法。
专:专一,始终不懈

人刚生下来的时候,本性都是善良的。天性虽然相近,由于后天教育环境的不同,习性相差很远。所以如果不加以教诲,秉性就会改变。教育要讲方法,贵在持之以恒。 rén gāng shēng xià lái de shí hou běn xìng dōu shì shàn liáng de tiān xìng suī rán xiāng jìn yóu yú hòu tiān jiào yù huán jìng de bù tóng xí xìng xiāng chà hěn yuǎn suǒ yǐ rú guǒ bù jiā yǐ jiào huì bǐng xìng jiù huì gǎi biàn jiào yù yào jiǎng fāng fǎ guì zài chí zhī yǐ héng.

昔孟母,择邻处,子不学,断机杼。 xī mèng mǔ zé lín chǔ zǐ bù xué duàn jī zhù.

窦燕山,有义方,教五子,名俱扬。 dòu yān shān yǒu yì fāng jiào wǔ zǐ míng jù yáng.

昔:过去。
孟母:孟子的母亲。孟子:战国著名思想家。
处:指安家居住。
机杼:织布机上穿引纬线的梭子。
窦燕山:五代后周时人,因地处燕山脚下,故号燕山。
义方:指良好的家教。
俱:都

过去孟子的母亲,安家居住慎选邻居,孟子逃学回家,孟母便剪断所织的布教育孟子。还有窦氏燕山,有良好的家教,培养教育的五个儿子,个个声名远扬。 guò qù mèng zǐ de mǔ qīn ān jiā jū zhù shèn xuǎn lín jū mèng zǐ táo xué huí jiā mèng mǔ biàn jiǎn duàn suǒ zhī de bù jiào yù mèng zǐ hái yǒu dòu shì yān shān yǒu liáng hǎo de jiā jiào péi yǎng jiào yù de wǔ gè ér zi gè gè shēng míng yuǎn yáng.

养不教,父之过,教不严,师之惰。 yǎng bù jiào fù zhī guò jiào bù yán shī zhī duò.

子不学,非所宜,幼不学,老何为? zǐ bù xué fēi suǒ yí yòu bù xué lǎo hé wéi.

养:生养。
教:教育。
过:过错。
惰:懒惰,责任心不强。
宜:应该。
何为:做什么,怎么办。

生养而不教育,是父亲的过错。教育而不严格,是老师责任心不强。孩子不学习,确实不太应该。年幼的时候不好好学习,到老能干什么呢? shēng yǎng ér bù jiào yù shì fù qīn de guò cuò jiào yù ér bù yán gé shì lǎo shī zé rèn xīn bù qiáng hái zi bù xué xí què shí bù tài yīng gāi nián yòu de shí hou bù hǎo hǎo xué xí dào lǎo néng gàn shén me ne.

玉不琢,不成器,人不学,不知义。 yù bù zhuó bù chéng qì rén bù xué bù zhī yì.

为人子,方少时,亲师友,习礼仪。 wéi rén zǐ fāng shào shí qīn shī yǒu xí lǐ yí.

琢:雕琢,雕刻玉石使成为器物。
义:道理,行为规范。
为:作为。
方:正当。
亲:亲近,尊敬。

玉石不加以雕琢,不能成为器物,人不学习,不会明白做事的道理。所以身为儿女,应当从小时候开始学习尊师敬友和礼仪。 yù shí bù jiā yǐ diāo zhuó bù néng chéng wéi qì wù rén bù xué xí bù huì míng bai zuò shì de dào li suǒ yǐ shēn wéi ér nǚ yīng dāng cóng xiǎo shí hou kāi shǐ xué xí zūn shī jìng yǒu hé lǐ yí.

香九龄,能温席,孝于亲,所当执。 xiāng jiǔ líng néng wēn xí xiào yú qīn suǒ dāng zhí.

融四岁,能让梨,弟于长,宜先知。 róng sì suì néng ràng lí tì yú zhǎng yí xiān zhī.

香:黄香,东汉时人,博通经典。
九龄:九岁。
席:炕席。
执:做到。
融:孔融,东汉末鲁人。
让:谦让。
弟:同“悌”,指弟弟敬爱哥哥。
长:兄长。
知:知道,明白。

黄香九岁的时候,就能替父母暖被,孝顺父母,子女理当如此。孔融年仅四岁,就知道把梨子谦让给兄长,弟弟敬爱兄长,是从小就应该知道的道理。 huáng xiāng jiǔ suì de shí hou jiù néng tì fù mǔ nuǎn bèi xiào shùn fù mǔ zǐ nǚ lǐ dāng rú cǐ kǒng róng nián jǐn sì suì jiù zhī dào bǎ lí zi qiān ràng gěi xiōng zhǎng dì di jìng ài xiōng zhǎng shì cóng xiǎo jiù yīng gāi zhī dào de dào li.

首孝弟,次见闻,知某数,识某文。 shǒu xiào tì cì jiàn wén zhī mǒu shù shí mǒu wén.

一而十,十而百,百而千,千而万。 yī ér shí shí ér bǎi bǎi ér qiān qiān ér wàn.

首:首要。
弟:同“悌”。
数:算术。
文:文字,文章。
千而万:指做人做事从一点一滴做起,从少成多逐渐积累,就能最终成功。

做人首先要讲孝悌,其次是增长见闻,学会数目加减,认读文字文章。这样从一到十,从十到百,从百到千,从千到万,积累的越来越多,就能最终成功。 zuò rén shǒu xiān yào jiǎng xiào tì qí cì shì zēng zhǎng jiàn wén xué huì shù mù jiā jiǎn rèn dú wén zì wén zhāng zhè yàng cóng yī dào shí cóng shí dào bǎi cóng bǎi dào qiān cóng qiān dào wàn jī lěi de yuè lái yuè duō jiù néng zuì zhōng chéng gōng.

三才者,天地人,三光者,日月星。 sān cái zhě tiān dì rén sān guāng zhě rì yuè xīng.

三纲者,君臣义,父子亲,夫妇顺。 sān gāng zhě jūn chén yì fù zǐ qīn fū fù shùn.

三才:指天、地、人。
纲:纲领,法则。三纲,即“君为臣纲,父为子纲,夫为妻纲。”
义:应当遵守的规矩法度。
顺:和睦。

古人说的“三才”,是指天、地、人;古人所说的“三光”,是指日、月、星辰;古人所说的“三纲”,是指君臣礼义,父子相亲,夫妻和顺。 gǔ rén shuō de sān cái shì zhǐ tiān dì rén gǔ rén suǒ shuō de sān guāng shì zhǐ rì yuè xīng chén gǔ rén suǒ shuō de sān gāng shì zhǐ jūn chén lǐ yì fù zǐ xiāng qīn fū qī hé shùn.

曰春夏,曰秋冬,此四时,运不穷。 yuē chūn xià yuē qiū dōng cǐ sì shí yùn bù qióng.

曰南北,曰西东,此四方,应乎中。 yuē nán běi yuē xī dōng cǐ sì fāng yìng hū zhōng.

运:运行。
穷:穷尽,停止。
应:对应。
中:中央。

春、夏、秋、冬,一年四季,循环往复运行不停止;东、西、南、北,对应成四方,基准在于中央。 chūn xià qiū dōng yī nián sì jì xún huán wǎng fù yùn xíng bù tíng zhǐ dōng xī nán běi duì yìng chéng sì fāng jī zhǔn zài yú zhōng yāng.

曰水火,木金土,此五行,本乎数。 yuē shuǐ huǒ mù jīn tǔ cǐ wǔ xíng běn hū shù.

曰仁义,礼智信,此五常,不容紊。 yuē rén yì lǐ zhì xìn cǐ wǔ cháng bù róng wěn.

五行:金木水火土这五种常见的物质是构成宇宙万物不可缺少的基本元素。我国古代思想家提出了金生水、水生木、木生火、火生土、土生金的“五行相生”,和金克木、木克土、土克水、水克火、火克金的“五行相克”学说。
本:本源。
数:天数、天理。
仁:仁爱。
礼:礼节。
智:才智。
信:信用。
五常:仁义礼智信这五种道德法则。
紊:紊乱。

日常所见的金、木、水、火、土,五行相生相克,一切都有天数和原则。古人倡导的“五常”,即仁、义、礼、智、信,不容紊乱违背。 rì cháng suǒ jiàn de jīn mù shuǐ huǒ tǔ wǔ xíng xiāng shēng xiāng kè yī qiè dōu yǒu tiān shù hé yuán zé gǔ rén chàng dǎo de wǔ cháng jí rén yì lǐ zhì xìn bù róng wěn luàn wéi bèi.

稻粱菽,麦黍稷,此六谷,人所食。 dào liáng shū mài shǔ jì cǐ liù gǔ rén suǒ shí.

马牛羊,鸡犬豕,此六畜,人所饲。 mǎ niú yáng jī quǎn shǐ cǐ liù chù rén suǒ sì.

粱:即谷子,去壳后叫做小米。菽:大豆。
黍:粘谷子,去皮后叫做黄米子。稷:一种谷物。
豕:猪。

水稻、小米、大豆、小麦、粘谷、高粱,合称“六谷”,是人生存食粮。马、牛、羊、鸡、狗、猪,合称“六畜”,人们家家饲养。 shuǐ dào xiǎo mǐ dà dòu xiǎo mài nián gǔ gāo liáng hé chēng liù gǔ shì rén shēng cún shí liáng mǎ niú yáng jī gǒu zhū hé chēng liù chù rén men jiā jiā sì yǎng.

曰喜怒,曰哀惧,爱恶欲,七情具。 yuē xǐ nù yuē āi jù ài wù yù qī qíng jù.

匏土革,木石金,丝与竹,乃八音。 páo tǔ gé mù shí jīn sī yǔ zhú nǎi bā yīn.

恶:厌恶。
七情:指喜、怒、哀、惧、爱、恶、欲合称七情。
具:具备。
匏:葫芦类,可以用来做乐器。革:皮革,鼓一类的革制乐器。土:粘土,指陶制吹奏乐器埙,上有音孔。
木:指柷一类的木制打击乐器。石:指磬一类玉石制作的敲击乐器。金:指锣、钟、钲、钹等金属乐器。
丝:指琴瑟、琵琶等丝弦类乐器。竹:指笛子、排箫一类吹管乐器。

喜、怒、哀、惧、爱、恶、欲,合称为“七情”,是人人都具备的。匏笙、陶埙、皮鼓、木柷、石磬、金钟、琴瑟、笛箫乐器,统称为“八音”。 xǐ nù āi jù ài wù yù hé chēng wéi qī qíng shì rén rén dōu jù bèi de páo shēng táo xūn pí gǔ mù zhù shí qìng jīn zhōng qín sè dí xiāo yuè qì tǒng chēng wéi bā yīn.

高曾祖,父而身,身而子,子而孙, gāo zēng zǔ fù ér shēn shēn ér zǐ zǐ ér sūn.

自子孙,至玄曾,乃九族,人之伦。 zì zǐ sūn zhì xuán zēng nǎi jiǔ zú rén zhī lún.

高:高祖,曾祖父的父亲。曾:曾祖,祖父的父亲。祖:祖父。
玄:玄孙,自身以下五代。曾:曾孙,自身以下第四代。
九族:指高祖、曾祖、祖父、父亲、自己、子、孙、曾孙、玄孙共九代。
伦:辈分,次序。

高祖、曾祖、祖父,父亲生下我,我生下我儿子,儿子生孙子,由自己的子孙,再到曾孙,玄孙,这“九族”代表着人的长幼尊卑秩序和家族血统的承续关系。 gāo zǔ zēng zǔ zǔ fù fù qīn shēng xià wǒ wǒ shēng xià wǒ ér zi ér zi shēng sūn zǐ yóu zì jǐ de zǐ sūn zài dào zēng sūn xuán sūn zhè jiǔ zú dài biǎo zhe rén de zhǎng yòu zūn bēi zhì xù hé jiā zú xuè tǒng de chéng xù guān xi.

父子恩,夫妇从,兄则友,弟则恭, fù zǐ ēn fū fù cóng xiōng zé yǒu dì zé gōng.

长幼序,友与朋,君则敬,臣则忠, zhǎng yòu xù yǒu yǔ péng jūn zé jìng chén zé zhōng.

此十义,人所同。 cǐ shí yì rén suǒ tóng.

从:和顺。
恭:恭敬。
长幼序:年长与年幼之间要有尊卑次序。
友与朋:古代有共同志向的称为“友”,有同样德行的称为“朋”。
义:应当遵守的道德伦理关系和行为准则。

父子间重恩情,夫妇间和顺,兄对弟要友爱,弟对兄要恭敬,年长与年幼之间要有尊卑次序,朋与友之间要守信用。君对臣应尊重,臣对君应忠诚,这上面的十义是准则,人人都应遵循。 fù zǐ jiān zhòng ēn qíng fū fù jiān hé shùn xiōng duì dì yào yǒu ài dì duì xiōng yào gōng jìng nián zhǎng yǔ nián yòu zhī jiān yào yǒu zūn bēi cì xù péng yǔ yǒu zhī jiān yào shǒu xìn yòng jūn duì chén yīng zūn zhòng chén duì jūn yīng zhōng chéng zhè shàng mian de shí yì shì zhǔn zé rén rén dōu yīng zūn xún.

凡训蒙,须讲究,详训诂,名句读。 fán xùn méng xū jiǎng jiū xiáng xùn gǔ míng jù dòu.

为学者,必有初,小学终,至四书。 wéi xué zhě bì yǒu chū xiǎo xué zhōng zhì sì shū.

训蒙:指对幼童的启蒙教育。
讲究:讲解清楚。
训诂:解释诗句意义。
句读:即现在的标点。
四书:即《论语》、《孟子》、《大学》、《中庸》。

凡是对幼童的启蒙教育,必须讲解清楚,详细说字源词义,让其明白句读。人们读书求学,夯实最初基础,小学内容学好,再研读四书。 fán shì duì yòu tóng de qǐ méng jiào yù bì xū jiǎng jiě qīng chu xiáng xì shuō zì yuán cí yì ràng qí míng bai jù dòu rén men dú shū qiú xué hāng shí zuì chū jī chǔ xiǎo xué nèi róng xué hǎo zài yán dú sì shū.

《论语》者,二十篇,群弟子,记善言。 lún yǔ zhě èr shí piān qún dì zǐ jì shàn yán.

《孟子》者,七篇止,讲道德,说仁义。 mèng zǐ zhě qī piān zhǐ jiǎng dào dé shuō rén yì.

善言:有启迪、教益的言论。

儒家经典《论语》,全书二十篇目,都是孔门弟子辑录的有教益的言论。孟子的《孟子》,全书总共七篇,宣讲道德修养,阐述仁义思想。 rú jiā jīng diǎn lún yǔ quán shū èr shí piān mù dōu shì kǒng mén dì zǐ jí lù de yǒu jiào yì de yán lùn mèng zǐ de mèng zǐ quán shū zǒng gòng qī piān xuān jiǎng dào dé xiū yǎng chǎn shù rén yì sī xiǎng.

作《中庸》,子思笔,中不偏,庸不易。 zuò zhōng yōng zǐ sī bǐ zhōng bù piān yōng bù yì.

作《大学》,乃曾子,自修齐,至平治。 zuò dà xué nǎi zēng zǐ zì xiū qí zhì píng zhì.

中不偏:“中”的意思是不偏不倚。
易:改变。
修齐:自身修养,治理家族。
平治:平定天下,治理邦国。

《中庸》是出自子思手笔,“中”谓不偏不倚,“庸”是平和不变。四书中的《大学》,作者是曾子,主张修身治家,方能治国安邦平天下。 zhōng yōng shì chū zì zǐ sī shǒu bǐ zhōng wèi bù piān bù yǐ yōng shì píng hé bù biàn sì shū zhōng de dà xué zuò zhě shì zēng zǐ zhǔ zhāng xiū shēn zhì jiā fāng néng zhì guó ān bāng píng tiān xià.

《孝经》通,四书熟,如六经,始可读。 xiào jīng tōng sì shū shú rú liù jīng shǐ kě dú.

《诗》《书》《易》,《礼》《春秋》,号六经,当讲求。 shī shū yì lǐ chūn qiū hào liù jīng dāng jiǎng qiú.

把《孝经》的道理弄明白了,把四书读熟了,才可以去读六经这样深奥的书。《诗》、《书》、《易》、《礼》、《春秋》,再加上《乐》称六经,这是中国古代儒家的重要经典,应当讲习探求。 bǎ xiào jīng de dào lǐ nòng míng bai le bǎ sì shū dú shú le cái kě yǐ qù dú liù jīng zhè yàng shēn ào de shū shī shū yì lǐ chūn qiū zài jiā shàng yuè chēng liù jīng zhè shì zhōng guó gǔ dài rú jiā de zhòng yào jīng diǎn yīng dāng jiǎng xí tàn qiú.

有《连山》,有《归藏》,有《周易》,三易详。 yǒu lián shān yǒu guī cáng yǒu zhōu yì sān yì xiáng.

有典谟,有训诰,有誓命,书之奥。 yǒu diǎn mó yǒu xùn gào yǒu shì mìng shū zhī ào.

三易详:指掌握了“三易”也就弄懂了以“卦”的形式解释宇宙、人事万物循环变化的道理。
典:《尚书》文体之一,主要记载典章制度。谟,《尚书》文体之一,主要记载大臣谋士为君王建言献策的事迹。
训:《尚书》文体之一,主要记载贤臣劝诫训导君王的言辞。
诰:《尚书》文体之一,主要记载君王的政令通告。
誓:《尚书》文体之一,主要记载君王出师征伐时誓师的文辞。命:《尚书》的一种文体,主要记载君王对大臣的训令。
奥:深奥难懂。

《连山》、《归藏》、《周易》,是我国古代的三部书,这三部书合称“三易”,“三易”是用“卦”的形式来说明宇宙间万事万物循环变化的道理的书籍。 lián shān guī cáng zhōu yì shì wǒ guó gǔ dài de sān bù shū zhè sān bù shū hé chēng sān yì sān yì shì yòng guà de xíng shì lái shuō míng yǔ zhòu jiān wàn shì wàn wù xún huán biàn huà de dào lǐ de shū jí.

《书经》的内容分六个部分:一典,是立国的基本原则;二谟,即治国计划;三训,即大臣的态度;四诰,即国君的通告;五誓,起兵文告;六命,国君的命令,文字深奥难懂。 shū jīng de nèi róng fēn liù gè bù fen yī diǎn shì lì guó de jī běn yuán zé èr mó jí zhì guó jì huà sān xùn jí dà chén de tài du sì gào jí guó jūn de tōng gào wǔ shì qǐ bīng wén gào liù mìng guó jūn de mìng lìng wén zì shēn ào nán dǒng.

我周公,作《周礼》,著六官,存治体。 wǒ zhōu gōng zuò zhōu lǐ zhù liù guān cún zhì tǐ.

大小戴,注《礼记》。述圣言,礼乐备。 dà xiǎo dài zhù lǐ jì shù shèng yán lǐ yuè bèi.

周公:周武王的弟弟姬旦。
治体:国家政治体制。
大小戴:指西汉儒学家戴德,戴圣叔侄。
备:齐全。

周公著作了《周礼》,其中记载着当时六类官制以及国家的政治体制。戴德和戴圣搜录编辑《礼记》,叙述圣人言论,这使后代人知道了前代的典章制度和有关礼乐的情形。 zhōu gōng zhù zuò le zhōu lǐ qí zhōng jì zǎi zhe dāng shí liù lèi guān zhì yǐ jí guó jiā de zhèng zhì tǐ zhì dài dé hé dài shèng sōu lù biān jí lǐ jì xù shù shèng rén yán lùn zhè shǐ hòu dài rén zhī dào le qián dài de diǎn zhāng zhì dù hé yǒu guān lǐ yuè de qíng xing.

曰《国风》,曰《雅》《颂》,号四诗,当讽咏。 yuē guó fēng yuē yǎ sòng hào sì shī dāng fěng yǒng.

讽咏:吟咏。

《国风》、《大雅》、《小雅》、《颂》,合称为四诗,它是一种内容丰富、感情深切的诗歌,值得我们去吟咏的。 guó fēng dà yǎ xiǎo yǎ sòng hé chēng wéi sì shī tā shì yī zhǒng nèi róng fēng fù gǎn qíng shēn qiè de shī gē zhí de wǒ men qù yín yǒng de.

《诗》既亡,《春秋》作,寓褒贬,别善恶。 shī jì wáng chūn qiū zuò yù bāo biǎn bié shàn è.

三传者,有《公羊》,有《左氏》,有《穀梁》。 sān zhuàn zhě yǒu gōng yáng yǒu zuǒ shì yǒu gǔ liáng.

寓褒贬:寄托隐含着评论好坏。

后来由于周朝的衰落,《诗经》也就跟着被冷落了,所以孔子就作《春秋》,文字隐含着对现实政治的褒贬,目的是辨别善恶。“三传”就是公羊高所著的《公羊传》,左丘明所著的《左传》和穀梁赤所著的《穀梁传》,它们都是解释《春秋》的书。 hòu lái yóu yú zhōu cháo de shuāi luò shī jīng yě jiù gēn zhe bèi lěng luò le suǒ yǐ kǒng zǐ jiù zuò chūn qiū wén zì yǐn hán zhe duì xiàn shí zhèng zhì de bāo biǎn mù dì shì biàn bié shàn è sān zhuàn jiù shì gōng yáng gāo suǒ zhù de gōng yáng zhuàn zuǒ qiū míng suǒ zhù de zuǒ zhuàn hé gǔ liáng chì suǒ zhù de gǔ liáng zhuán tā men dōu shì jiě shì chūn qiū de shū.

经既明,方读子,撮其要,记其事。 jīng jì míng fāng dú zǐ cuō qí yào jì qí shì.

五子者,有荀扬,文中子,及老庄。 wǔ zǐ zhě yǒu xún yáng wén zhōng zǐ jí lǎo zhuāng.

经:儒家经典。
方:才开始。子:指诸子百家。
撮:选择归纳。
荀扬:荀子和扬雄。
文中子:隋代王通的私谥。
老庄:老子和庄子。

经传都读懂了之后,读诸子书。子书繁杂,选择归纳要旨,熟记事缘因果。诸子名家五子,即荀子、扬子、文中子、老子和庄子。 jīng zhuàn dōu dú dǒng le zhī hòu dú zhū zǐ shū zǐ shū fán zá xuǎn zé guī nà yào zhǐ shú jì shì yuán yīn guǒ zhū zǐ míng jiā wǔ zǐ jí xún zǐ yáng zǐ wén zhōng zǐ lǎo zǐ hé zhuāng zǐ.

经子通,读诸史,考世系,知终始。 jīng zǐ tōng dú zhū shǐ kǎo shì xì zhī zhōng shǐ.

自羲农,至黄帝,号三皇,居上世。 zì xī nóng zhì huáng dì hào sān huáng jū shàng shì.

通:彻底明了。
世系:帝王家族世代相承的关系。
终始:指王朝兴衰成败的原因。
三皇:指伏羲、神农、黄帝。
上世:远古时代。

经书、子书贯通,接着读史著,考究朝代世系,了解王朝兴衰成败的原因。所处在远古时代的伏羲氏、神农氏到黄帝,后人尊称他们为“三皇”。 jīng shū zǐ shū guàn tōng jiē zhe dú shǐ zhù kǎo jiū cháo dài shì xì liǎo jiě wáng cháo xīng shuāi chéng bài de yuán yīn suǒ chǔ zài yuǎn gǔ shí dài de fú xī shì shén nóng shì dào huáng dì hòu rén zūn chēng tā men wéi sān huáng.

唐有虞,号二帝,相揖逊,称盛世。 táng yǒu yú hào èr dì xiāng yī xùn chēng shèng shì.

夏有禹,商有汤,周文武,称三王。 xià yǒu yǔ shāng yǒu tāng zhōu wén wǔ chēng sān wáng.

唐有虞:尧和虞舜。
揖逊:禅(四声)让王位。

传说唐尧和虞舜二位帝王,选贤禅让王位,史称“太平盛世”。夏朝的开国君主是禹,商朝的开国君主是汤,周朝的开国君主是文王和武王,这几个德才兼备的君王被后人称为“三王”。 chuán shuō táng yáo hé yú shùn èr wèi dì wáng xuǎn xián shàn ràng wáng wèi shǐ chēng tài píng shèng shì xià cháo de kāi guó jūn zhǔ shì yǔ shāng cháo de kāi guó jūn zhǔ shì tāng zhōu cháo de kāi guó jūn zhǔ shì wén wáng hé wǔ wáng zhè jǐ ge dé cái jiān bèi de jūn wáng bèi hòu rén chēng wéi sān wáng.

夏传子,家天下,四百载,迁夏社。 xià chuán zǐ jiā tiān xià sì bǎi zǎi qiān xià shè.

汤伐夏,国号商,六百载,至纣亡。 tāng fá xià guó hào shāng liù bǎi zǎi zhì zhòu wáng.

夏传子:夏禹开始将王位传给儿子,不再选贤禅让。
家天下:天下成为一个家族。
社:社稷,国家政权。
伐:讨伐。

夏禹传位给儿子,天下归其家所有,历时四百余年,夏朝最终覆亡。商汤讨伐夏桀,建立国号商,商朝六百余载,至纣自杀国亡。 xià yǔ chuán wèi gěi ér zi tiān xià guī qí jiā suǒ yǒu lì shí sì bǎi yú nián xià cháo zuì zhōng fù wáng shāng tāng tǎo fá xià jié jiàn lì guó hào shāng shāng cháo liù bǎi yú zǎi zhì zhòu zì shā guó wáng.

周武王,始诛纣,八百载,最长久。 zhōu wǔ wáng shǐ zhū zhòu bā bǎi zǎi zuì cháng jiǔ.

周辙东,王纲坠,逞干戈,尚游说。 zhōu zhé dōng wáng gāng zhuì chěng gān gē shàng yóu shuì.

诛:诛杀。
辙:指代车,搬迁。
坠:衰落。
逞干戈:炫耀武力。
尚游说:崇尚谋士鼓吹游说。

周武王起兵灭掉商朝,杀死纣王,建立周朝,周朝的历史最长,前后延续了八百多年。自从平王东迁国都,周室朝纲开始衰败,诸侯炫耀武力,谋士鼓吹游说。 zhōu wǔ wáng qǐ bīng miè diào shāng cháo shā sǐ zhòu wáng jiàn lì zhōu cháo zhōu cháo de lì shǐ zuì cháng qián hòu yán xù le bā bǎi duō nián zì cóng píng wáng dōng qiān guó dū zhōu shì cháo gāng kāi shǐ shuāi bài zhū hóu xuàn yào wǔ lì móu shì gǔ chuī yóu shuì.

始春秋,终战国,五霸强,七雄出。 shǐ chūn qiū zhōng zhàn guó wǔ bà qiáng qī xióng chū.

嬴秦氏,始兼并,传二世,楚汉争。 yíng qín shì shǐ jiān bìng chuán èr shì chǔ hàn zhēng.

五霸:即齐桓公、晋文公、秦穆公、宋襄公、楚庄王这五个春秋时代霸主。
七雄:即齐、楚、燕、韩、赵、魏、秦。
楚汉争:楚霸王项羽和汉王刘邦争权。

东周前期春秋,后期称作战国,春秋时的齐桓公、宋襄公、晋文公、秦穆公和楚庄王号称五霸。战国的七雄分别为齐、楚、燕、韩、赵、魏、秦。嬴政即位秦王,开始并吞六强,可惜秦传到二世胡亥,天下又开始大乱,最后,形成楚汉相争的局面。 dōng zhōu qián qī chūn qiū hòu qī chēng zuò zhàn guó chūn qiū shí de qí huán gōng sòng xiāng gōng jìn wén gōng qín mù gōng hé chǔ zhuāng wáng hào chēng wǔ bà zhàn guó de qī xióng fēn bié wéi qí chǔ yān hán zhào wèi qín yíng zhèng jí wèi qín wáng kāi shǐ bìng tūn liù qiáng kě xī qín chuán dào èr shì hú hài tiān xià yòu kāi shǐ dà luàn zuì hòu xíng chéng chǔ hàn xiāng zhēng de jú miàn.

高祖兴,汉业建,至孝平,王莽篡。 gāo zǔ xīng hàn yè jiàn zhì xiào píng wáng mǎng cuàn.

光武兴,为东汉,四百年,终于献。 guāng wǔ xīng wéi dōng hàn sì bǎi nián zhōng yú xiàn.

高祖:汉高祖刘邦。
孝平:汉平帝。
光武:东汉光武帝刘秀。
献:东汉末代皇帝,汉献帝。

汉高祖刘邦击败项羽,汉朝基业开始建立。到汉平帝时,却被王莽夺篡。光武起兵中兴,建朝史称东汉,两汉四百余年,到汉献帝的时候灭亡。 hàn gāo zǔ liú bāng jī bài xiàng yǔ hàn cháo jī yè kāi shǐ jiàn lì dào hàn píng dì shí què bèi wáng mǎng duó cuàn guāng wǔ qǐ bīng zhōng xīng jiàn cháo shǐ chèn dōng hàn liǎng hàn sì bǎi yú nián dào hàn xiàn dì de shí hou miè wáng.

魏蜀吴,争汉鼎,号三国,迄两晋。 wèi shǔ wú zhēng hàn dǐng hào sān guó qì liǎng jìn.

宋齐继,梁陈承,为南朝,都金陵。 sòng qí jì liáng chén chéng wéi nán cháo dū jīn líng.

鼎:传国宝器,象征着国家政权。
迄:到。
都:建都。

东汉末年,魏国、蜀国、吴国争夺天下,形成三国相争的局面。后来魏灭了蜀国,但被司马炎篡夺了帝位,建立了晋朝,晋又分为东晋和西晋两个时期。晋朝王室南迁以后,不久就衰亡了,继之而起的是南北朝时代。南朝包括宋齐梁陈,国都建在金陵。 dōng hàn mò nián wèi guó shǔ guó wú guó zhēng duó tiān xià xíng chéng sān guó xiāng zhēng de jú miàn hòu lái wèi miè le shǔ guó dàn bèi sī mǎ yán cuàn duó le dì wèi jiàn lì le jìn cháo jìn yòu fēn wéi dōng jìn hé xī jìn liǎng gè shí qī jìn cháo wáng shì nán qiān yǐ hòu bù jiǔ jiù shuāi wáng le jì zhī ér qǐ de shì nán běi cháo shí dài nán cháo bāo kuò sòng qí liáng chén guó dū jiàn zài jīn líng.

北元魏,分东西,宇文周,与高齐。 běi yuán wèi fēn dōng xī yǔ wén zhōu yǔ gāo qí.

迨至隋,一土宇,不再传,失统绪。 dài zhì suí yī tǔ yǔ bù zài chuán shī tǒng xù.

元魏:北魏。
东西:东魏和西魏。
宇文周:北周。因皇室姓宇文,因此称为宇文周。
迨:等到。
一土宇:统一天下。
统绪:一脉相承的系统。

北朝则指的是元魏。元魏后来也分裂成东魏和西魏,西魏被宇文觉篡了位,建立了北周;东魏被高洋篡了位,建立了北齐。直到杨坚重新统一了中国,建立了隋朝,历史上称为隋文帝。他的儿子隋炀帝杨广即位后,荒淫无道,隋朝很快就灭亡了。 běi cháo zé zhǐ de shì yuán wèi yuán wèi hòu lái yě fēn liè chéng dōng wèi hé xī wèi xī wèi bèi yǔ wén jué cuàn le wèi jiàn lì le běi zhōu dōng wèi bèi gāo yáng cuàn le wèi jiàn lì le běi qí zhí dào yáng jiān chóng xīn tǒng yī le zhōng guó jiàn lì le suí cháo lì shǐ shàng chēng wéi suí wén dì tā de ér zi suí yáng dì yáng guǎng jí wèi hòu huāng yín wú dào suí cháo hěn kuài jiù miè wáng le.

唐高祖,起义师,除隋乱,创国基。 táng gāo zǔ qǐ yì shī chú suí luàn chuàng guó jī.

二十传,三百载,梁灭之,国乃改。 èr shí chuán sān bǎi zǎi liáng miè zhī guó nǎi gǎi.

唐高祖:即李渊,建立唐朝。
国基:国家基业
二十传:唐朝共传二十帝。

唐高祖李渊起兵反隋,清除隋末之乱,开创大唐基业。唐朝传了二十位皇帝,享国近三百年。到唐哀帝被朱全忠篡位,建立了梁朝,江山于是改变。 táng gāo zǔ lǐ yuān qǐ bīng fǎn suí qīng chú suí mò zhī luàn kāi chuàng dà táng jī yè táng cháo chuán le èr shí wèi huáng dì xiǎng guó jìn sān bǎi nián dào táng āi dì bèi zhū quán zhōng cuàn wèi jiàn lì le liáng cháo jiāng shān yú shì gǎi biàn.

梁唐晋,及汉周,称五代,皆有由。 liáng táng jìn jí hàn zhōu chēng wǔ dài jiē yǒu yóu.

炎宋兴,受周禅,十八传,南北混。 yán sòng xīng shòu zhōu shàn shí bā chuán nán běi hùn.

由:缘由。

后梁、后唐、后晋、后汉和后周五个朝代的更替时期,历史上称作五代,这五个朝代的更替都有着一定的原因。赵匡胤接受了后周“禅让”的帝位,建立宋朝。宋朝相传了十八个皇帝之后,北方的少数民族南下侵扰,结果又成了南北混战的局面。 hòu liáng hòu táng hòu jìn hòu hàn hé hòu zhōu wǔ gè cháo dài de gēng tì shí qī lì shǐ shàng chēng zuò wǔ dài zhè wǔ gè cháo dài de gēng tì dōu yǒu zhe yī dìng de yuán yīn zhào kuāng yìn jiē shòu le hòu zhōu shàn ràng de dì wèi jiàn lì sòng cháo sòng cháo xiāng chuán le shí bā gè huáng dì zhī hòu běi fāng de shǎo shù mín zú nán xià qīn rǎo jié guǒ yòu chéng le nán běi hùn zhàn de jú miàn.

辽与金,帝号纷,迨灭辽,宋犹存。 liáo yǔ jīn dì hào fēn dài miè liáo sòng yóu cún.

至元兴,金绪歇,有宋世,一同灭。 zhì yuán xīng jīn xù xiē yǒu sòng shì yī tóng miè.

并中国,兼戎狄,九十年,国祚废。 bìng zhōng guó jiān róng dí jiǔ shí nián guó zuò fèi.

帝号纷:指辽、金纷纷建国称帝。
迨:等到。
元:成吉思汗建蒙古国,后忽必烈改为“元”。
金绪歇:元朝兴盛,金的事业功绩渐渐被削弱停止。
兼戎狄:兼并西、北少数民族的称谓。
国祚:帝位。

北方的辽人、金人和蒙古人,纷纷建国自称皇帝,到了金朝灭辽,南边还存有宋朝。直至元朝兴盛,金朝功业才消,南宋继金之后,同被元朝灭掉。元朝统一中国,同时兼并戎狄,历时九十余年,最终帝位废弃。 běi fāng de liáo rén jīn rén hé měng gǔ rén fēn fēn jiàn guó zì chēng huáng dì dào le jīn cháo miè liáo nán bian hái cún yǒu sòng cháo zhí zhì yuán cháo xīng shèng jīn cháo gōng yè cái xiāo nán sòng jì jīn zhī hòu tóng bèi yuán cháo miè diào yuán cháo tǒng yī zhōng guó tóng shí jiān bìng róng dí lì shí jiǔ shí yú nián zuì zhōng dì wèi fèi qì.

明太祖,久亲师,传建文,方四祀。 míng tài zǔ jiǔ qīn shī chuán jiàn wén fāng sì sì.

迁北京,永乐嗣,迨崇祯,煤山逝。 qiān běi jīng yǒng lè sì dài chóng zhēn méi shān shì.

明太祖:朱元璋。
亲师:亲自率兵征伐。
建文:明惠帝,朱元璋之孙。
四祀:四年,建文帝在位仅四年。
永乐嗣:明成祖朱棣继承帝位。
煤山:崇祯在煤山自缢。

明太祖朱元璋,亲自率兵征伐,灭掉元朝,传皇位给孙子建文,才四年被叔朱棣夺取政权。将国都迁北京,号永乐继帝位,到崇祯家国破碎,在煤山自缢,明朝灭亡。 míng tài zǔ zhū yuán zhāng qīn zì shuài bīng zhēng fá miè diào yuán cháo chuán huáng wèi gěi sūn zǐ jiàn wén cái sì nián bèi shū zhū dì duó qǔ zhèng quán jiāng guó dū qiān běi jīng hào yǒng lè jì dì wèi dào chóng zhēn jiā guó pò suì zài méi shān zì yì míng cháo miè wáng.

清太祖,膺景命,靖四方,克大定。 qīng tài zǔ yīng jǐng mìng jìng sì fāng kè dà dìng.

至世祖,乃大同,十二世,清祚终。 zhì shì zǔ nǎi dà tóng shí èr shì qīng zuò zhōng.

清太祖:努尔哈赤建立后金,其子皇太极改国号为清。
膺景命:承受上天授予王位之命。
靖:平定。
克大定:此指统一女真各部落。
世祖:即顺治帝。

清祖努尔哈赤,受上天之命,平定女真全境,完成开国重任。到了世祖福临,取得天下大同,清帝传至十二世,宣统退位告终。 qīng zǔ nǔ ěr hā chì shòu shàng tiān zhī mìng píng dìng nǚ zhēn quán jìng wán chéng kāi guó zhòng rèn dào le shì zǔ fú lín qǔ dé tiān xià dà tóng qīng dì chuán zhì shí èr shì xuān tǒng tuì wèi gào zhōng.

读史者,考实录,通古今,若亲目。 dú shǐ zhě kǎo shí lù tōng gǔ jīn ruò qīn mù.

口而诵,心而惟,朝于斯,夕于斯。 kǒu ér sòng xīn ér wéi zhāo yú sī xī yú sī.

考实录:查核考证翔实可靠的记载。
亲目:亲眼所见。
惟:思考。
斯:这里。

想要读通历史,必须查考史料,了解古往今来事情的前因后果,就好像是自己亲眼所见一样。一面口中诵读,一面用心思考,早晚专注于此,才能真正学好。 xiǎng yào dú tōng lì shǐ bì xū chá kǎo shǐ liào liǎo jiě gǔ wǎng jīn lái shì qing de qián yīn hòu guǒ jiù hǎo xiàng shì zì jǐ qīn yǎn suǒ jiàn yī yàng yī miàn kǒu zhōng sòng dú yī miàn yòng xīn sī kǎo zǎo wǎn zhuān zhù yú cǐ cái néng zhēn zhèng xué hǎo.

昔仲尼,师项橐,古圣贤,尚勤学。 xī zhòng ní shī xiàng tuó gǔ shèng xián shàng qín xué.

赵中令,读《鲁论》,彼既仕,学且勤。 zhào zhōng lìng dòu lǔ lún bǐ jì shì xué qiě qín.

仲尼:孔子。
项橐:鲁国神通,据说七岁时就教过孔子乐曲。
赵中令:即赵普,北宋宰相,曾有“半部论语治天下”的言论。
仕:做官。

从前圣人孔子,求教于七岁神童项橐,像孔子这样伟大的圣贤,尚不忘勤学,何况我们普通人呢?宋朝宰相赵普,常年手不释卷地阅读《论语》,他虽然已经做高官,勤奋好学依旧。 cóng qián shèng rén kǒng zǐ qiú jiào yú qī suì shén tóng xiàng tuó xiàng kǒng zǐ zhè yàng wěi dà de shèng xián shàng bù wàng qín xué hé kuàng wǒ men pǔ tōng rén ne sòng cháo zǎi xiàng zhào pǔ cháng nián shǒu bù shì juàn de yuè dú lún yǔ tā suī rán yǐ jīng zuò gāo guān qín fèn hào xué yī jiù.

披蒲编,削竹简,彼无书,且知勉。 pī pú biān xuē zhú jiǎn bǐ wú shū qiě zhī miǎn.

头悬梁,锥刺股,彼不教,自勤苦。 tóu xuán liáng zhuī cì gǔ bǐ bù jiào zì qín kǔ.

披蒲编:西汉人路温舒将蒲草编成本册,当做书写文字的纸张。
削竹简:西汉人公孙弘把青竹削成竹片,把字抄在上面苦读。
勉:勤奋读书。
头悬梁:汉朝人孙敬读书很刻苦,为了避免瞌睡,将头发拴在屋梁上。
锥刺股:战国人苏秦读书每到疲倦时,就用锥子刺大腿来警醒自己。股,大腿。
不教:不用督促。

西汉时路温舒把文字抄在蒲草上阅读,公孙弘用竹片抄书,他们两人都很穷,买不起书,尚且如此苦读。晋朝的孙敬读书时把自己的头发拴在屋梁上,以免打瞌睡;战国时苏秦读书每到疲倦时就用锥子刺大腿,他们不用别人督促而自觉勤奋苦读。 xī hàn shí lù wēn shū bǎ wén zì chāo zài pú cǎo shàng yuè dú gōng sūn hóng yòng zhú piàn chāo shū tā men liǎng rén dōu hěn qióng mǎi bu qǐ shū shàng qiě rú cǐ kǔ dú jìn cháo de sūn jìng dú shū shí bǎ zì jǐ de tóu fa shuān zài wū liáng shàng yǐ miǎn dǎ kē shuì zhàn guó shí sū qín dú shū měi dào pí juàn shí jiù yòng zhuī zi cì dà tuǐ tā men bù yòng bié ren dū cù ér zì jué qín fèn kǔ dú.

如囊萤,如映雪,家虽贫,学不辍。 rú náng yíng rú yìng xuě jiā suī pín xué bù chuò.

如负薪,如挂角,身虽劳,犹苦卓。 rú fù xīn rú guà jiǎo shēn suī láo yóu kǔ zhuó.

囊萤:晋朝人车胤家里买不起灯油,于是他抓来许多萤火虫装在纱袋里照亮夜读。
映雪:晋朝人孙康贫苦,冬夜借助积雪的反光来读书。
辍:停止。
负薪:汉朝人朱买臣靠砍柴为生,挑柴时边走边读书。
挂角:隋朝人李密帮人家放牛,把书册挂在牛角上,一边放牛,一边读书。
苦卓:刻苦自强。

晋朝人车胤,把萤火虫放在纱袋里照明读书,孙康则利用积雪的反光来读书。他们两人家境贫苦,却能在艰苦条件下继续求学。汉朝的朱买臣,以砍柴维持生活,每天边担柴边读书。隋朝李密放牛把书挂在牛角上,有时间就读,每天干活虽苦,但仍坚持读书,刻苦自强。 jìn cháo rén chē yìn bǎ yíng huǒ chóng fàng zài shā dài lǐ zhào míng dú shū sūn kāng zé lì yòng jī xuě de fǎn guāng lái dú shū tā men liǎng rén jiā jìng pín kǔ què néng zài jiān kǔ tiáo jiàn xià jì xù qiú xué hàn cháo de zhū mǎi chén yǐ kǎn chái wéi chí shēng huó měi tiān biān dān chái biān dú shū suí cháo lǐ mì fàng niú bǎ shū guà zài niú jiǎo shàng yǒu shí jiān jiù dú měi tiān gàn huó suī kǔ dàn réng jiān chí dú shū kè kǔ zì qiáng.

苏老泉,二十七,始发愤,读书籍。 sū lǎo quán èr shí qī shǐ fā fèn dú shū jí.

彼既老,犹悔迟,尔小生,宜早思。 bǐ jì lǎo yóu huǐ chí ěr xiǎo shēng yí zǎo sī.

苏老泉:苏洵。
悔迟:指后悔自己年纪大了才知道发奋读书。
小生:青少年。
思:认真思考读书学习的问题。

苏洵别号老泉,到了二十七岁的时候,才发奋苦读,老来虽有成就,但是还是后悔当初没有更早学习。你们青少年,应该早做考虑,发奋读书自立。 sū xún bié hào lǎo quán dào le èr shí qī suì de shí hou cái fā fèn kǔ dú lǎo lái suī yǒu chéng jiù dàn shì hái shi hòu huǐ dāng chū méi yǒu gèng zǎo xué xí nǐ men qīng shào nián yīng gāi zǎo zuò kǎo lǜ fā fèn dú shū zì lì.

若梁灏,八十二,对大廷,魁多士。 ruò liáng hào bā shí èr duì dà tíng kuí duō shì.

彼既成,众称异,尔小生,宜立志。 bǐ jì chéng zhòng chēng yì ěr xiǎo shēng yí lì zhì.

梁灏:五代末年人,大器晚成,八十二岁时才考中状元。
对大廷:在朝廷上回答皇帝的策问。
魁多士:在众多名士中一举夺魁。
成:成功。

五代有个梁灏,在八十二岁时才考中状元,在金殿上对皇帝提出的问题对答如流,在众多名士中一举夺魁。梁灏这么大年纪,尚能获得成功,不能不使大家感到惊异。你们年轻孝子,更应当立志高远,努力用功就一定前途无量。 wǔ dài yǒu gè liáng hào zài bā shí èr suì shí cái kǎo zhòng zhuàng yuán zài jīn diàn shàng duì huáng dì tí chū de wèn tí duì dá rú liú zài zhòng duō míng shì zhōng yī jǔ duó kuí liáng hào zhè me dà nián jì shàng néng huò dé chéng gōng bù néng bù shǐ dà jiā gǎn dào jīng yì nǐ men nián qīng xiào zǐ gèng yīng dāng lì zhì gāo yuǎn nǔ lì yòng gōng jiù yī dìng qián tú wú liàng.

莹八岁,能咏诗,泌七岁,能赋棋。 yíng bā suì néng yǒng shī mì qī suì néng fù qí.

彼颖悟,人称奇,尔幼学,当效之。 bǐ yǐng wù rén chēng qí ěr yòu xué dāng xiào zhī.

莹:北魏人祖莹,八岁时能作诗成诵。
泌:唐朝人李泌,七岁时便能作出棋赋。
效之:效仿,作为榜样学习。

北齐有个叫祖莹的人,八岁就能吟咏诗歌,唐朝有个叫李泌的人,七岁时就能以下棋为题而作出诗赋。他们两个人的聪明和才智,在当时很受人们的赞赏和称奇,你们年幼求学,当向他们看齐。 běi qí yǒu gè jiào zǔ yíng de rén bā suì jiù néng yín yǒng shī gē táng cháo yǒu gè jiào lǐ mì de rén qī suì shí jiù néng yǐ xià qí wéi tí ér zuò chū shī fù tā men liǎng gè rén de cōng míng hé cái zhì zài dāng shí hěn shòu rén men de zàn shǎng hé chēng qí nǐ men nián yòu qiú xué dāng xiàng tā men kàn qí.

蔡文姬,能辩琴,谢道韫,能咏吟。 cài wén jī néng biàn qín xiè dào yùn néng yǒng yín.

彼女子,且聪敏,尔男子,当自警。 bǐ nǚ zǐ qiě cōng mǐn ěr nán zǐ dāng zì jǐng.

蔡文姬:蔡琰,精通诗赋、音律,能辨别琴声。
谢道韫:晋代著名女诗人,才思敏捷,能出口成诗。
自警:自励警醒,不要落在女子后面。

蔡文姬能辨琴韵,谢道韫出口成诗,她们虽是女子,尚且如此聪颖,你们堂堂男儿,更当时时激励、警惕自己,不落在女子后面才好。 cài wén jī néng biàn qín yùn xiè dào yùn chū kǒu chéng shī tā men suī shì nǚ zǐ shàng qiě rú cǐ cōng yǐng nǐ men táng táng nán ér gèng dāng shí shí jī lì jǐng tì zì jǐ bù là zài nǚ zǐ hòu miàn cái hǎo.

唐刘晏,方七岁,举神童,作正字。 táng liú yàn fāng qī suì jǔ shén tóng zuò zhèng zì.

彼虽幼,身已仕,尔幼学,勉而致。 bǐ suī yòu shēn yǐ shì ěr yòu xué miǎn ér zhì.

有为者,亦若是。 yǒu wéi zhě yì ruò shì.

刘晏:唐玄宗时人,著名的神童。
举:推举选拔。
正字:官名,负责校勘书籍。
仕:做官。
勉而致:勤勉努力就会达到。

唐玄宗时,有叫刘晏的小孩子,才七岁,就被推举为神童,并且做了校勘之官。刘晏虽然年纪这么小,但却已经做官,担当国家给他的重任,你们年龄相同,努力也能成功,凡有作为之人,都能千古传诵。 táng xuán zōng shí yǒu jiào liú yàn de xiǎo hái zi cái qī suì jiù bèi tuī jǔ wéi shén tóng bìng qiě zuò le jiào kān zhī guān liú yàn suī rán nián jì zhè me xiǎo dàn què yǐ jīng zuò guān dān dāng guó jiā gěi tā de zhòng rèn nǐ men nián líng xiāng tóng nǔ lì yě néng chéng gōng fán yǒu zuò wéi zhī rén dōu néng qiān gǔ chuán sòng.

犬守夜,鸡司晨,苟不学,曷为人。 quǎn shǒu yè jī sī chén gǒu bù xué hé wéi rén.

蚕吐丝,蜂酿蜜,人不学,不如物。 cán tǔ sī fēng niàng mì rén bù xué bù rú wù.

司:管理,负责。
曷:何,怎么。

狗在夜间会替人看守家门,鸡在每天早晨天亮时报晓,人如果不能用心学习、迷迷糊糊过日子,有什么资格称为人呢?春蚕辛苦吐丝,蜜蜂勤劳酿制蜂蜜,而人如果不勤奋学习实现自己的价值,真不如这些小动物。 gǒu zài yè jiān huì tì rén kān shǒu jiā mén jī zài měi tiān zǎo chén tiān liàng shí bào xiǎo rén rú guǒ bù néng yòng xīn xué xí mí mí hū hū guò rì zi yǒu shén me zī gé chēng wéi rén ne chūn cán xīn kǔ tǔ sī mì fēng qín láo niàng zhì fēng mì ér rén rú guǒ bù qín fèn xué xí shí xiàn zì jǐ de jià zhí zhēn bù rú zhè xiē xiǎo dòng wù.

幼而学,壮而行,上致君,下泽民。 yòu ér xué zhuàng ér xíng shàng zhì jūn xià zé mín.

扬名声,显父母,光于前,裕于后。 yáng míng shēng xiǎn fù mǔ guāng yú qián yù yú hòu.

行:实践。
致君:辅佐君王,报效国家。
泽民:惠泽百姓。
显父母:使父母声名地位显赫。
光于前:光宗耀祖。
裕于后:指惠泽后代。

幼年时勤奋学习,长大学以致用,替国家效力,为人民谋福利。这样既能声名远扬,又能使父母因你地位显耀,祖宗增光添彩,恩泽惠及子孙。 yòu nián shí qín fèn xué xí zhǎng dà xué yǐ zhì yòng tì guó jiā xiào lì wèi rén mín móu fú lì zhè yàng jì néng shēng míng yuǎn yáng yòu néng shǐ fù mǔ yīn nǐ dì wèi xiǎn yào zǔ zōng zēng guāng tiān cǎi ēn zé huì jí zǐ sūn.

人遗子,金满籯,我教子,唯一经。 rén wèi zǐ jīn mǎn yíng wǒ jiào zǐ wéi yī jīng.

勤有功,戏无益。戒之哉,宜勉力。 qín yǒu gōng xì wú yì jiè zhī zāi yí miǎn lì.

遗:留下。
籯:竹箱。
经:经典。

有人留给后代的,或许是满箱金银,而我教育儿孙,仅有三字经。勤勉一定会有收获,贪玩是没有好处的。必须以此为戒,勉励自己努力上进。 yǒu rén liú gěi hòu dài de huò xǔ shì mǎn xiāng jīn yín ér wǒ jiào yù ér sūn jǐn yǒu sān zì jīng qín miǎn yī dìng huì yǒu shōu huò tān wán shì méi yǒu hǎo chù de bì xū yǐ cǐ wéi jiè miǎn lì zì jǐ nǔ lì shàng jìn. PxevgFerHxyEZkp2s53ivVEWWUj4UBaV+0eFkbPIewaYeKXCkDYo5g2wrsaVFeNG

点击中间区域
呼出菜单
上一章
目录
下一章
×